Mata pelajaran Bahasa Jawa kelas 3 bertujuan ngenalake (memperkenalkan) siswa marang kabudayan Jawa liwat maca, nulis, lan nyerita. Saka pelajaran iki, bocah-bocah diharapake luwih tresna marang basa lan budaya Jawa. Adhedhasar kisi-kisi Asesmen Sumatif Bersama (ASB) 2025/2026, materi utama sing diajarke ana papat: cerita rakyat (cerkak rakyat) lan wacan deskripsi (wacan diskripsi).
Mahami Cerita Rakyat
Cerita rakyat yaiku dongeng utawa crita sing asalé saka masyarakat, diturunake saka generasi siji menyang liyane kanthi lisan.
Ciri-ciri cerita rakyat:
-
Anonim (pengarang ora dikenal)
-
Statis (isiné ora owah-owah)
-
Nyebar liwat tuturan
-
Ngandhut piwulang (amanat)
-
Kadhangkala ngandhut unsur fabel utawa legenda
Jenis-jenis cerita rakyat:
-
Fabel: cerita sing tokohé kéwan, kayata Kancil lan Buaya.
-
Legenda: crita sing nyritakake asal-usul panggonan utawa kedadeyan, kayata Legenda Banyuwangi.
Maca Cerita Rakyat
Siswa diajak maca teks legenda, contoné Legenda Banyuwangi.
Saka crita iki, siswa bisa:
-
Nemtokake judhul crita
-
Ngenali tokoh (Sri Tanjung, Sidapeksa, Sulakrama)
-
Nglacak watak tokoh (tresna, curiga, jahat, lugu, sabar)
-
Nemu amanat utawa pesen moral saka crita
Nyeritaake Cerita Rakyat
Saka maca mau, siswa uga diajar nyeritaake maneh nganggo bahasane dhewe. Ing kéné, siswa kudu ngerti unsur-unsur cerita rakyat:
-
Tokoh: pelaku utama
-
Latar: panggonan, wektu, lan suasana
-
Alur: jalane crita
-
Amanat: piwulang sing bisa dijupuk
-
Watak: sipat utawa karakter tokoh
Ngenal Wacan Diskripsi
Wacan diskripsi yaiku tulisan sing njlentrehake utawa nglukisake sawijining obyek supaya pamaca bisa mbayangake kanthi cetha.
Struktur wacan diskripsi:
-
Identifikasi → ngenalake obyek sing arep diterangake
-
Klasifikasi → nerangake kategori utawa jinis obyek
-
Deskripsi bagian → njlentrehake rincian obyek
Contoné teks deskripsi:
“Burung Kepodhang Emas nduwèni wulu kuning emas sing padhang, paruhé abang, lan swarané merdu. Burung iki dadi maskot Provinsi Jawa Tengah.”
Macam-macam wacan diskripsi:
-
Deskripsi benda
-
Deskripsi kéwan
-
Deskripsi panggonan
-
Deskripsi wong
Nulis Wacan Diskripsi
Siswa dilatih nulis teks deskripsi saka gambar utawa benda sing ana ing sekitaré. Bisa uga nulis cangkriman (teka-teki) nganggo basa deskripsi.
Tuladha:
“Kuwi wujudé bundher, digawa mlaku, yen panas dibuka. Apa iku?” (Payung)
Latihan Soal Pilihan Ganda Bahasa Jawa Kelas 3
Apa sing diarani cerita rakyat?
A. Crita saka buku anyar
B. Crita sing diwarisake turun-temurun
C. Crita saka televisi
D. Crita saka internet
(B)-
Sapa sing nulis cerita rakyat?
A. Ora dingerteni
B. Penulis kondhang
C. Guru
D. Murid
(A) -
Cerita fabel isiné babagan …
A. Manungsa
B. Kéwan
C. Gunung
D. Pahlawan
(B) -
Cerita “Legenda Banyuwangi” kalebu jinis …
A. Fabel
B. Legenda
C. Dongeng
D. Tembang
(B) -
Ciri cerita rakyat yaiku …
A. Ana pengarangé
B. Dadi berita
C. Anonim lan diwarisake lisan
D. Ditulis nganggo basa asing
(C) -
Ciri cerita rakyat “statis” tegesé …
A. Gampang owah
B. Ora owah-owah sanajan wektu suwi
C. Ganti pengarang saben taun
D. Critané durung rampung
(B) -
Tujuan utama cerita rakyat yaiku …
A. Gawe rame
B. Mènèhi piwulang lan hiburan
C. Nggurui bocah
D. Nglatih nembang
(B) -
Tuladha cerita fabel yaiku …
A. Rara Jonggrang
B. Timun Mas
C. Kancil lan Buaya
D. Jaka Tarub
(C) -
Cerita rakyat sing nerangake asal-usul sawijining panggonan disebut …
A. Fabel
B. Legenda
C. Dongeng
D. Carita
(B) -
Crita rakyat bisa nyebar marang masyarakat kanthi …
A. Buku
B. Internet
C. Tuturan utawa lisan
D. Surat kabar
(C)
-
Judhul crita sing dibahas yaiku …
A. Legenda Danau Toba
B. Legenda Banyuwangi
C. Legenda Prambanan
D. Legenda Merapi
(B) -
Salah siji tokoh ing “Legenda Banyuwangi” yaiku …
A. Ande-Ande Lumut
B. Sri Tanjung
C. Malin Kundang
D. Roro Jonggrang
(B) -
Wataké Sulakrama yaiku …
A. Jujur
B. Curiga lan jahat
C. Pinter
D. Lugu
(B) -
Wataké Sidapeksa yaiku …
A. Setya marang bojone
B. Jahat banget
C. Ora gelem kerja
D. Pemalas
(A) -
Amanat sing bisa dijupuk saka crita iku yaiku …
A. Aja gampang percaya omongan wong liya
B. Aja seneng mangan
C. Aja sekolah
D. Aja dolanan
(A)
-
Unsur utama ing cerita rakyat yaiku …
A. Ukuran buku
B. Tokoh, alur, latar, amanat
C. Jenis tulisan
D. Basa Inggris
(B) -
Tegesé “latar” yaiku …
A. Jalane crita
B. Panggonan, wektu, lan suasana kedadeyan
C. Jeneng tokoh
D. Amanat
(B) -
“Amanat” ing crita yaiku …
A. Piwulang sing arep disampeake
B. Jeneng tokoh
C. Latar wektu
D. Alur crita
(A) -
“Watak” tegesé …
A. Sipat utawa tabiat tokoh
B. Jeneng kutha
C. Latar panggonan
D. Basa sing digunakake
(A) -
“Alur” tegesé …
A. Jalane utawa runtutane kedadeyan
B. Jeneng pengarang
C. Jumlah paragraf
D. Warna latar
(A)
-
Wacan diskripsi tegesé …
A. Teks sing njelasake utawa nglukisake sawijining obyek
B. Teks sing isiné dialog
C. Teks perintah
D. Teks teka-teki
(A) -
Struktur utama wacan diskripsi yaiku …
A. Identifikasi, klasifikasi, deskripsi bagian
B. Pendahuluan lan penutup
C. Tanggapan lan sanggahan
D. Alur lan amanat
(A) -
Tuladha struktur “identifikasi” yaiku …
A. Njenengake utawa ngenalake obyek sing dijlentrehake
B. Mènèhi amanat
C. Nglukisake perasaan
D. Nglacak tokoh
(A) -
“Klasifikasi” tegesé …
A. Nemtokake jinis utawa kelompok sawijining obyek
B. Nerangake piwulang
C. Nyritakake perasaan
D. Nglukisake watak
(A) -
“Deskripsi bagean” tegesé …
A. Nerangake rincian utawa ciri-ciri obyek
B. Nulis ringkesan
C. Nyebutake jeneng
D. Nyritakake kejadian
(A)
Maskot Provinsi Jawa Tengah yaiku …
A. Garuda
B. Kepodhang Emas
C. Elang Jawa
D. Burung Merpati
(B)-
Jeneng latin Kepodhang Emas yaiku …
A. Oriolus chinensis
B. Felis catus
C. Canis familiaris
D. Bubalus bubalis
(A) -
Kepodhang Emas nduwèni wulu warna …
A. Abang
B. Ijo
C. Kuning emas
D. Ireng
(C) -
Umur pira Kepodhang Emas wiwit nduwèni warna kuning emas?
A. Rong taun
B. Sawisé umur setaun
C. Umur telung dina
D. Umur sepuluh taun
(B) -
Panjang awak Kepodhang Emas watara …
A. 15 cm
B. 25 cm
C. 30 cm
D. 45 cm
(B) -
Burung Kepodhang Batu nduwèni warna …
A. Kuning emas
B. Ijo peteng
C. Abang
D. Biru
(A) -
Kepodhang Emas ngalami sepira owah warna sajrone uripé?
A. Sekali
B. Kaping pindho
C. Kaping telu
D. Ora owah
(B) -
Ciri khas Kepodhang yaiku …
A. Suarane banter banget
B. Wulune kuning emas lan paruh abang
C. Doyan iwak
D. Bisa ngucap
(B)
Ana pira macem-macem wacan diskripsi?
A. Loro
B. Telu
C. Papat
D. Lima
(C)-
Wacan sing nerangake kéwan kalebu …
A. Deskripsi benda
B. Deskripsi panggonan
C. Deskripsi kéwan
D. Deskripsi wong
(C) -
Wacan sing njlentrehake watak lan tumindake wong klebu …
A. Deskripsi wong
B. Deskripsi benda
C. Deskripsi panggonan
D. Deskripsi perasaan
(A) -
Yen dituduhake gambar kebon kembang, jenis wacan sing pas yaiku …
A. Deskripsi panggonan
B. Deskripsi benda
C. Deskripsi wong
D. Fabel
(A) -
Kalimat “Burung iku nduwèni swara merdu lan wulu kuning padhang” klebu …
A. Deskripsi bagian
B. Identifikasi
C. Amanat
D. Alur
(A) -
Tembung “cangkriman” tegesé …
A. Teka-teki
B. Cerita rakyat
C. Geguritan
D. Parikan
(A) -
Tujuan nulis wacan diskripsi yaiku …
A. Supaya pamaca bisa mbayangake kanthi cetha
B. Supaya bisa nyanyi
C. Supaya bisa ngelmu
D. Supaya bisa nembang
(A)
Soal Uraian
-
Apa sing diarani cerita rakyat? Tulisen nganggo bahasamu dhewe!
-
Sebutna unsur-unsur utama ing cerita rakyat!
-
Tulisen apa tegesé fabel lan wenehana conto!
-
Jelaskna apa tegesé wacan diskripsi!
-
Sebutna struktur wacan diskripsi lan contoné!
-
Gawe conto teks deskripsi ringkes babagan kéwan utawa panggonan sing kowe senengi!